MOSKVA, Nga – Trong bối cảnh thế giới đánh dấu ba năm kể từ khi cuộc xung đột tại Ukraine nổ ra, một cộng đồng âm thầm nhưng kiên trung đang tìm kiếm tiếng nói của mình: Giáo hội Công giáo Nga. Giữa những lời kêu gọi hòa bình và các sáng kiến địa chính trị phức tạp, tiếng nói của Giáo hội Công giáo Nga, dù nhỏ bé, vẫn vang vọng, mang theo những hy vọng và những thử thách riêng.
Đức Giám mục Stephan Lipke, Tổng Thư ký Hội đồng Giám mục Công giáo Nga, chia sẻ: "Trong khi một số người Công giáo tin rằng Giáo hội nên tích cực ủng hộ chính quyền, những người khác lại lo sợ mất liên lạc với người thân ở Ukraine." Ngài nhấn mạnh sự khó khăn trong việc dự đoán diễn biến địa chính trị và sự thiếu vắng những dấu hiệu hòa giải chân thành, nơi mọi bên được lắng nghe và tôn trọng.
Trong tháng Hai vừa qua, Đức Tổng Giám mục Paolo Pezzi, vị lãnh đạo người Ý của Giáo hội Công giáo Nga, đã đến thăm các giáo xứ ở vùng biên giới Kursk và Bryansk, mang đến sự hỗ trợ tinh thần và an ủi cho các tín hữu. Đức Giám mục Lipke, người vừa được tấn phong Giám mục Phụ tá Siberia vào ngày 2 tháng Hai, nhấn mạnh rằng dịp kỷ niệm cuộc chiến là cơ hội để "dâng lên những lời cầu nguyện tha thiết hơn nữa cho hòa bình."
Tuy nhiên, những diễn biến chính trị gần đây, như sự tái thiết lập quan hệ giữa Nga và Hoa Kỳ, cũng gây ra nhiều khó khăn và hoang mang. Một giảng viên đại học Công giáo bày tỏ nỗi lo lắng sâu sắc: "Liên minh Putin-Trump này thật đau đớn và tủi nhục cho Ukraine, và nó giống như một sự độc tài của sức mạnh và quyền lực." Vị giảng viên này, vì lý do an toàn, đã yêu cầu được giấu tên. Bà cũng bày tỏ mong muốn các lệnh trừng phạt đối với Nga sẽ sớm kết thúc, vì chúng đang gây tổn hại cho những người dân yếu thế nhất, những người thiếu thuốc men và phương tiện để duy trì mức sống.
Giáo hội Công giáo Nga, với khoảng 796.000 tín hữu thuộc nhiều dân tộc khác nhau, trải rộng khắp 396 giáo xứ, đang nỗ lực duy trì sự hiệp thông trong cầu nguyện và phục vụ. Mặc dù Giáo hội giữ một sự im lặng thận trọng trong suốt "chiến dịch quân sự đặc biệt," hay còn gọi là "SVO," Giáo hội vẫn không ngừng kêu gọi hòa bình và giải quyết các vấn đề xã hội.
Trong phiên họp toàn thể tại Irkutsk vào tháng 3 năm 2024, dưới sự chứng kiến của Đức Tổng Giám mục Giovanni d'Aniello, Sứ thần Tòa Thánh, Hội đồng Giám mục Nga đã kêu gọi công dân "ghi nhớ nghĩa vụ công dân của mình, hoàn toàn dựa trên lương tâm," trong cuộc bầu cử tổng thống tháng đó.
Tháng 11 năm ngoái, Hội đồng Giám mục Nga đã cùng với Giáo hội Chính thống Nga và các hệ phái tôn giáo khác lên tiếng phản đối luật mới mang phong cách Xô Viết, cấm các buổi lễ tôn giáo trong các tòa nhà chung cư, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các cộng đồng Công giáo có nhà thờ bị phá hủy hoặc tịch thu dưới thời cộng sản.
Tuy nhiên, Giáo hội vẫn chưa công khai lên tiếng về những vấn đề hiện tại ở Giáo phận St. Clement, Saratov, nơi ba nữ tu người Ukraine gần đây bị cấm nhập cảnh, hoặc về những hạn chế mà các quan chức địa phương áp đặt.
Đức Giám mục Lipke giải thích: "Mặc dù chúng tôi không hoàn toàn tự do nói những gì chúng tôi muốn, sự im lặng của chúng tôi đã được chấp nhận và chúng tôi tương đối được yên ổn." Ngài cũng nhấn mạnh sự khó khăn trong việc hiểu rõ những kỳ vọng của chính phủ, nhưng cũng lưu ý rằng chính phủ biết Giáo hội Công giáo Nga là một phần của Giáo hội Công giáo toàn cầu và phải tuân thủ theo Giáo hội.
Sự hoang mang và bối rối về cuộc chiến Ukraine, được cho là đã gây ra hàng trăm nghìn thương vong cho binh lính Nga, cũng ảnh hưởng sâu sắc đến các cộng đồng Công giáo. Một giảng viên ở Moskva cho biết bà tránh thảo luận về vấn đề này để không "làm gia tăng nỗi đau và căng thẳng cảm xúc."
Tuy nhiên, trong bối cảnh đó, một số linh mục Công giáo gốc Nga đã tìm thấy sự đồng điệu với những người hàng xóm Chính thống, một số người trong số họ đã can đảm phản đối chiến tranh. Tiếng nói của những người dũng cảm này, dù bị lấn át bởi những tuyên bố ủng hộ chiến tranh từ Thượng phụ Kirill của Giáo hội Chính thống Nga, vẫn là một tia hy vọng.
Đức Giám mục Lipke nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân biệt giữa Tòa Thượng phụ Matxcova của Thượng phụ Kirill, giống như một thể chế nhà nước, với các giáo phận và giáo xứ Chính thống địa phương, những nơi thường tránh xa chính trị và duy trì mối quan hệ thân thiện với các cộng đồng không Chính thống.
Trong chuyến thăm mục vụ gần đây tới Kursk, Đức Tổng Giám mục Pezzi đã có một "cuộc trò chuyện ấm áp" với Metropolitan Herman (Moralin) về "tình hình khó khăn" trong khu vực và "sự hỗ trợ của Giáo hội Chính thống đối với người tị nạn và những người có nhu cầu."
Đức Giám mục Lipke tin rằng điều quan trọng là phải duy trì "các liên hệ trực tiếp" để lắng nghe lẫn nhau giữa những người Công giáo ở Ukraine và các quốc gia phương Tây. Ngài nhấn mạnh rằng phần lớn các thành viên của Giáo hội, dù Công giáo hay Chính thống, là những người dân bình thường, thường xuyên hợp tác chặt chẽ trong công tác mục vụ và từ thiện.
Thông điệp của Đức Tổng Giám mục Pezzi cho Năm Thánh 2025 cũng phản ánh tinh thần này, khi Ngài than thở về việc nhiều người đã "trở thành kẻ thù vì những chia rẽ trong gia đình" và kêu gọi cầu nguyện hàng ngày "cho sự chấm dứt các cuộc xung đột vũ trang đang làm biến dạng cuộc sống và số phận của con người."
Đức Tổng Giám mục Pezzi nói: "Thiên Chúa đã cho phép chúng ta sống qua một giai đoạn kịch tính trong lịch sử đất nước chúng ta và toàn thế giới, khi hòa bình và hòa hợp, có được bằng cái giá của sự hy sinh và lao động to lớn, một lần nữa bị phá hủy." Ngài nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa ra những lựa chọn dựa trên sự thật Tin Mừng và giáo huấn của Giáo hội, chứ không chỉ dựa trên các cân nhắc chính trị hoặc sở thích cá nhân.
Giữa những khó khăn này, cộng đồng Công giáo Nga, dù nhỏ bé và bị gạt ra ngoài lề, vẫn kiên định trong đức tin và hy vọng, tìm kiếm sự hiệp thông trong cầu nguyện và phục vụ, và tin rằng Thiên Chúa sẽ dẫn dắt họ vượt qua bão tố, mang đến hòa bình và hòa giải.